At

HUSBAM sitesinden
Sinanyalcinkaya (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 10.50, 10 Nisan 2019 tarihli sürüm (1 revizyon içe aktarıldı)
(fark) ← Önceki hâli | Güncel sürüm (fark) | Sonraki hâli → (fark)
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla

ʻbinme, yük çekme veya taşıma gibi işlerde kullanılan hayvanʼ Eski ve yeni bütün diyalektlerde at olarak geçer. Türkmencede de at biçimi kullanılır. -Az at. -Hal hat. Başındaki h- ikincil bir sestir. -Kzk at. -Krg at. -Özb åt. -Yak at. -Çuv ut. Çuvaşçada a’ların u’ya çevrilmesi eski bir kuraldır. Örn. Türkçe kan ~ Çuvaşça yun; Türkçe kanat ~ Çuvaşça śunat; Türkçe altmış ~ Çuvaşça utmăl. Türkçeden komşu dillere de geçmiştir. bk. Doerfer: TMEN 413. Macarların ata verdikleri ló adı eski bir Türk dilinden kalma bir alıntıdır. Bu adın eski Türkçe ulağ’dan geldiği anlaşılıyor (Ligeti: TörK 139-141, 237-238). Rusçada ata verilen lošad’ adının da Türk diyalektlerinden alındığını biliyoruz. Bu adın Rusçada kon’ sözünün yerine geçtiği göze çarpıyor. Bu yolda daha çok bilgi almak için bk. G. F. Odintsov: İz istorii gipologičeskoj leksiki v russkom jazyke. Moskva 1980. Moğolcada ‘at’ olarak morin biçimi kullanılır. Moğolca morin de Rusçaya merin olarak geçmiştir. Eski Türkçede ata yunt (yont) adı da verilirdi. bk. yunt. Çağdaş diyalektlerde yılkı sözü de kullanılır. bk. yılkı. Laufer: T’oung Pao 17: 27; Egorov: ÊS 278; Räsänen: V 30b; Clauson: ED 33a; Ramstedt: Lautlehre 153; Poppe: Lautlehre 89, 121; CAJ 27: 115 (at = Moğ ağta < *pakta); Şçerbak: İRLTJa 83, 92, 95; Doerfer: TMEN 413; OLZ 66 9/10: 439 (Ana Türkçe *hat < *pat) ; KhalMat 29 1; CAJ 39: 211 (*pakta > *hakta > *hata > hat); Sevortyan: ÊSTJa 1974, 197-198.