Ayak
1. ‘bacakların bilekten aşağıda bulunan ve yere basan bölümüʼ; 2. ‘bacakʼ; 3. ‘birtakım şeylerin yerden yüksekçe durmasını sağlayan dayak, destekʼ; 4. ‘büyük bir ırmağa karışan akar suların her biriʼ; 5. ‘bir gölün sularını denize, başka bir göle veya ırmağa taşıyan akar suʼ; 6. ‘basamakʼ ~ Az ayag. -Tkm ayak. -TatK ayak. -Bşk ayak. -Kzk ayak. -KKlp ayak. -Nog ayak. -Krg ayak. -Alt, Tel ayak. -Şor, Sag azak. -SUyg azak. -Soy adak. -Hal hadāq. -Yak atax. -Çuv ura. Eski Türkçede adak olarak kullanılır. Orta Türkçede aδak ve ayak biçimleri geçer. Kâşgarlı Mahmudʼa göre, Çiğiller ve öz Türkler aδak biçimini kullanırlar. Kıpçakların bir bölümü ve Yemekler, Suvarlar, Bulgarlar ve Rus ve Rum topraklarına değin yayılan başka birtakım boylar azak biçimini ve toplu olarak Yağmalar, Tuhsılar, (diğer) Kıpçaklar, Yabakular, Tatarlar, Kaylar, Çumullar ve Oğuzlar ayak biçimini kullanırlar. Eski Kıpçakçada da ayak olarak geçer. Yaygın bir inanca göre, Türkçe at- (*ad-) kökünden gelir: at- + -(a)k eki. bk. Németh: NyK 47: 65; Csoma Arm 73; ALH 23: 1; Korsch [Korş]: Thomsen Arm 105; Ligeti: MNy 42: 3; VJa 3, 1971, 32; ResAltL 113; Egorov: ÊS 275; Kormuşin: ST 6, 1987, 4-9; Rédei - Róna Tas: AOH 37: 4-5. Poppe (Lautlehre 52, 124) Türkçe ayak (< adak) ve Moğolca ayaġ (< *padak ‘Ende, Unterlauf eines Flussesʼ) sözlerini Korece padak ‘the sole of the foofʼ biçimiyle birleştirmiştir. bk. Doerfer: TMEN N 27 = 1972. Ancak Ramstedt (SKE 180-181) Korece padak’ın karşılıklarını sayarken Türkçe ayak biçimini vermemiştir. Buna karşılık Räsänen (V 5b) ayak’ı Korece padak biçimiyle birleştirmiştir. bk. Aalto: CAJ 1: 14. Clauson (ED 45) adak (> ayak)’ın kökü üzerinde durmamıştır. Sevortyan (ÊSTJa 1975, 103-104) Németh’in açıklamasını verdikten sonra ayak’ı birtakım Moğolca biçimlerle karşılaştırmıştır. Son olarak Ortak Türkçe *ay- kökü ile Hint-Avrupa dillerinde ‘gitmekʼ anlamında kullanılan ay- kökü arasındaki benzerlikten söz etmiştir. Doerfer (KhalMat 290) Halaçça hadāq biçimine dayanarak *padāk (veya *padâk) biçiminden yola çıkmıştır.