Araba

ʻtekerlekli her türlü kara taşıtıʼ ~ Az araba. -Tkm araba. -Nog arba. -Krg araba. -TatK arba. -Bşk arba. -KKlp arba. -Kzk arba. -Özb arava. -Tar hariba. Başındaki h- sonradan türemiştir. -Alt, Şor abra. Göçüşme sonunda oluşmuştur (Eren: TDAY 1953, 167). -Çuv urapa. Farsça arāba ʻa waggon, a cart; a wheelʼ biçimi Türkçeden alınmıştır. Kökeni karışıktır. Bouvatʼya göre (KSz 4: 323. s. * not), köken bakımından Türkçedir. Arap yazısıyla ayın ile yazılmasına bir anlam verilemez. Bouvatʼnın yazdığı gibi, ﻉ (ayın) “exclusivement semitique” bir sestir. Türkçede araba gibi ayınʼla yazılan birtakım örnekler vardır. Türkçe ᶜalev ﻋﻟﻮ gibi. Doerfer (Oriens 18-19: 390) de arabaʼyı “kesin olarak” (mit Sicherheit) Türkçe bir söz olarak vermiştir. Ancak daha sonra Doerfer (UAJb 40: 252) Farsçadan alındığını yazmıştır. Son olarak da Arapçadan geçtiğini dile getirmiştir (UAJb N.F. 2: 243). Räsänenʼin haral ‘pullukʼ ve para ʻkızakʼ biçimlerini araba ile birleştirmesi yanlıştır (LTS 21). Ancak Räsänen sözlüğünde (V 23a) bu birleştirme üzerinde durmamıştır. Dmitriev (Stroj 511) arabaʼyı Türk kökenli bir söz olarak değerlendirmiştir. Ona göre (521-522), Türk sözlükçülerinin, ayınʼlı yazımını göz önüne alarak arabaʼnın Arapçadan geldiği yolundaki gözlemleri inandırıcı olamaz. Egorov (ÊS 275) Arapça arabat biçiminden alındığını belirtmiştir. Son olarak Clauson (Sanglax) arabaʼnın Arapça ᶜarrādaʼnın bozulmuş bir biçimi olduğunu bildirmiş, daha sonra (CAJ 10: 165) arabaʼnın Türkçede ayın’la söylendiğini öne sürerek bu açıklamayı doğrulamaya çalışmıştır. Clauson, etimolojik sözlüğünde (ED 638 s. v. kaŋlı) de Arapça ᶜarrāda > araba etimolojisini tekrarlamıştır. bk. Clauson: Encylopedia of Islam l, 1957. Doerfer (TMEN 440) arabaʼnın kökenine ilişkin belli başlı açıklamaları eleştiri süzgecinden geçirmiş, Clausonʼun Arapça ᶜarrādaʼdan geldiği yolundaki açıklamasına karşı çıkmıştır. Özetle, Doerfer arabaʼnın kökeninin bilinmediğini sözlendirmiştir. Ancak, son olarak Türkçe arabaʼnın Arapça ‘arabaʼdan geldiğini yazmıştır (UAJb N.F. 2: 143). bk. Doerfer: TLT 25; Podolsky: Glossary 2; Sevortyan: ÊSTJa 1974, 164-165. Arapça rubāᶜ ‘dörtlü’ sözünden geldiği yolundaki açıklama halk etimolojisi örneğidir. Aalto: StO 59: 243; Menges: Oriens 9: 118; Räsänen: UAJb 25, 1959, 23; Gökyay: TD 13: 17 (?); DBG 101; &&: Daher Arm 69.